Την περασμένη Τετάρτη 5 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε στο ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ (Θεμιστοκλέους 37) η παρουσίαση του βιβλίου της ΓΚΛΟΡΙΑ ΜΟΥΝΙΟΘ ΡΑΜΙΡΕΣ ' Η φωτιά και ο λόγος ' . Το βιβλίο αποτελεί την μαρτυρία μιάς δημοσιογράφου που έζησε πάνω απο 7 χρόνια στις Ζαπατίστικες Κοινότητες και κατέγραψε απο πρώτο χέρι την ιστορία του Ζαπατίστικου Στρατού για την Εθνική Απελευθέρωση (EZLN).Κατά την διάρκεια της, με μεγάλο ενδιαφέρον, παρουσίασης ο μεταφραστής του βιβλίου Νίκος Κοκκάλας αναφέρθηκε στο θέμα που διαπραγματεύεται το βιβλίο, η Ευγενία Μιχαλοπούλου μας μίλησε για την κρισιμότητα της κατάστασης στην Τσιάπας και πιο συγκεκριμένα για την πίεση του πολέμου που προσπαθεί να επιβάλει η Κυβέρνηση του Καλντερόν, καθώς και για το Ελληνικό Κίνημα Αλληλεγγύης το οποίο σιγά - σιγά οργανώνεται.
Τέλος ο Γιώργος Ρακκάς τοποθετήθηκε πάνω στο φαινόμενο του Κινήματος των Ζαπατίστας και την επιρροή του, όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Την τοποθέτησή του αυτή παραθέτουμε ακολούθως.
Το βιβλίο της Γκλόρια Μουνιός Ραμίρεζ αποτελεί το πιο λεπτομερειακό χρονικό της πορείας των Ζαπατίστας, ιδιαίτερα δε της περιόδου που ξεκινάει τον Γενάρη του 1994, όπου και ξέσπασε η ένοπλη εξέγερση στην Τσιάπας, μέχρι το 2004.
Ένα χρονικό, γραμμένο από μία δημοσιογράφο η οποία κατάφερε να καταργήσει την απόσταση ανάμεσα σ’ αυτήν και στο κίνημα, πετυχαίνοντας έτσι να υπερβεί την τετριμμένη πλέον εικόνα που διαμορφώνεται για τους Ζαπατίστας, μέσα από τις συνεντεύξεις τύπου, τις ανακοινώσεις, και τις αναφορές των διεθνών ΜΜΕ γι’ αυτούς.
Γι’ αυτό και η Φωτιά και ο λόγος δεν είναι ένα βιβλίο για τους Ζαπατίστας, αλλά το βιβλίο των Ζαπατίστας – με την έννοια ότι η συγγραφέας καταφέρνει να μεταδώσει εξ’ ολοκλήρου στον αναγνώστη τον λόγο και τις πραγματικότητες του Ζαπατιστικού κινήματος.
Και τούτο από μόνο του είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Διότι, πέρα από ό,τι συμβαίνει στο Μεξικό, και που παρακινεί την αλληλεγγύη και την στήριξή μας στον αγώνα τους, η σημασία του Ζαπατιστικού κινήματος είναι διεθνής.
Κι αυτό διότι σε ό,τι αφορά στη διεθνή τους διάσταση, οι Ζαπατίστας είναι ένα κίνημα προδρομικό και γι’ αυτό παραδειγματικό. Ξεκινάει το 1994, το έτος «4» του τέλους της ιστορίας, αφότου οι ιεραπόστολοι του πολυεθνικού κεφαλαίου κήρυξαν εν μέσω πανηγυρισμών το «τέλος της ιστορίας», την οριστική επικράτηση του κόσμου της αγοράς, της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του καταναλωτισμού ως του «καλύτερου δυνατού κόσμου που κινείται στους ορίζοντες του εφικτού».
Το κίνημα των Ζαπατίστας από τα βουνά της Τσιάπας ορθώθηκε ως ένας έμπρακτος αντίλογος απέναντι στην επέλαση των αλαζονικών δυνάμεων του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμό διακηρύττοντας τα προφανή εκείνα που οι οπαδοί του θέλησαν να διαγράψουν από το μυαλό μας.
…Και διεκδίκησε τόσο μία συνέχεια όσο και μία ρήξη με το παρελθόν.
Το 1967 ο Τσε πεθαίνει στα βουνά της Βολιβίας με το όπλο στο χέρι. Λέγεται ότι δύο είναι τα στοιχεία εκείνα που οδήγησαν το βολιβιάνικο εγχείρημά του στην τραγική αποτυχία: αφ’ ενός, ο υπόγειος πόλεμος που του έγινε από το βολιβιανό Κ.Κ. και αφ’ ετέρου το γεγονός ότι ο Γκεβάρα δεν κατάφερε να πάρει με το μέρος του, τους ιθαγενικούς πληθυσμούς. Διότι όντως, είχε διαπιστωθεί ένα χάσμα μεταξύ του Γκεβαρισμού και του ιθαγενικού κόσμου, ο οποίος τότε φάνταζε εσώκλειστος στον εαυτό του, βουτηγμένος στις αρχαίες μνήμες και τις παραδοσιακές πρακτικές.
Εικοσιεφτά χρόνια αργότερα, το πνεύμα του Τσε εξέρχεται από τα μπλουζάκια, για να εκφραστεί μέσω των Ζαπατίστας στα βουνά του μεξικάνικου νότου. Ο υποδιοικητής Μάρκος παίρνει το νήμα από εκεί που το άφησε ο Γκεβάρα, ως ο εκφραστής ενός νέου αντάρτικου και αυτή τη φορά ιθαγενικού κινήματος.
Τι σχέση έχει, θα μου πείτε, ο Τσε με τους Ζαπατίστας; Βολονταριστής Μαρξιστής ο ένας, που γυρεύει να συγκροτήσει έναν σκληρό, συμπαγές πυρήνα ο οποίος θα επιδοθεί σ’ ένα σκληρό, ένοπλο αγώνα για την εξουσία. Εναλλακτικοί και Ιθαγενείς οι δεύτεροι, με έντονες αναφορές στην ταυτότητά τους, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμά τους που αγωνίζονται για να στήσουν θεσμούς και μορφές δυαδικής εξουσίας, εδώ και τώρα, στους κόλπους της Μεξικανικής Κοινωνίας.
Μα εδώ ακριβώς εντοπίζεται και η διαλεκτική της ρήξης με την συνέχεια! Διότι όντως, απ’ τη μία ο Μάρκος συνεχίζει στην παράδοση του Τσε, την μεγάλη επαναστατική παράδοση της Λατινικής Αμερικής, που γυρεύει την ελευθερία και την αξιοπρέπεια των λαών έναντι των ποικιλώνυμων αποικιακών δυνάμεων. Και, από την άλλη εκφράζει τις νέες πραγματικότητες και τα νέα χαρακτηριστικά των σύγχρονων κινημάτων εναντίον του φιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης.
Τούτα είναι που προσδιορίζουν το κίνημα των Ζαπατίστας ως προδρομικό και παραδειγματικό. Εδώ, κι επειδή ο χρόνος μας πιέζει, θα αναφερθώ στο κυριότερο.
Α) Τον κεντρικό ρόλο της ταυτότητας και της παράδοσης που θα έχουν τα μεταμοντέρνα, αντικαπιταλιστικά και αντι-παγκοσμιοποιητικά κινήματα. Οι Ζαπατίστας είναι πρώτα και κύρια ένα κίνημα ταυτοτικό. Κι αυτό το εκφράζει σε δύο επίπεδα. Πρώτον, διεκδικεί από το μεξικανικό κράτος την πλήρη αναγνώριση και τον σεβασμό της ιθαγενικής του ιδιαιτερότητας, την ένταξη της ιθαγενικής στην μεξικάνικη εθνική ταυτότητα. Δεύτερον, και ίσως το κυριότερο για εμάς, διεκδικεί την διαφύλαξη της ιδιατερότητάς του ενάντια στο ισοπεδωτικό πολιτιστικό, οικονομικό και πολιτικό μοντέλο της παγκοσμιοποίησης.
Διότι έχει διαγνώσει πολύ καλά τόσο τα χαρακτηριστικά της νέας καπιταλιστικής αντεπίθεσης όσο και τα αδιέξοδά της. Έχει κατανοήσει πως ο καπιταλισμός, στην παρούσα ολοκληρωτική του φάση, επιθυμεί να μεταβάλει τους ανθρώπους, από πρόσωπα που αυτοπροσδιορίζονται μέσω πολλαπλών συλλογικών ταυτοτήτων σε ανώνυμες, καταναλωτικές μονάδες, πειθήνιους, μοναχικούς εργαζόμενους, και αυτοκρατορικούς υπηκόους.
Και συν τοις άλλοις, γνωρίζει πολύ καλά ότι, αυτή η ουτοπία που ευαγγελίζεται η παγκοσμιοποίηση σήμερα είναι από κάθε άποψη καταστροφική. Είτε ανθρωπολογικά (επειδή ακριβώς ο άνθρωπος φύσει ορέγεσθαι το κοινωνείν και κατά συνέπεια δεν μπορεί να ζήσει ως μοναχικό πλήθος στο παγκόσμιο χωριό των πολυεθνικών), είτε οικολογικά (επειδή ακριβώς το μοντέλο της διαρκούς συσσώρευσης και της ανάπτυξης, η λογική της κυριαρχίας πάνω στη φύση που ενυπάρχει στη νεωτερικότητα δεν μπορεί παρά να μας οδηγήσει στην καταστροφή).
Η επίγνωση αυτών των κύριων όψεων της παρούσας φάσης του καπιταλισμού, δεν προέκυψε στους Ζαπατίστας ως μία θεωρητική σύλληψη ξεκομμένη από την καθημερινή ζωή. Το αντίθετο. Αποτελεί μία θεωρητική ανακεφαλαίωση της πορείας των ιθαγενών μέσα στον κόσμο της αποικιοκρατίας. Εκφράζει εκείνο που βίωσαν και βιώνουν, όταν ο πολιτισμός, οι επιχειρήσεις, οι οικονομικές και πολιτικές πρακτικές του κυρίαρχου εισβάλλουν βίαια στις κοινότητές τους, τις ξεπατώνουν, διαγράφουν με μιας όλους τους παραδοσιακούς θεσμούς που εδώ και αιώνες ανέπτυσσαν για να επιβιώσουν αλλά και να διαχειριστούν τις τύχες τους, και τους μεταμορφώνει σε ανώνυμους δουλοπάροικους, εσωτερικούς μετανάστες ή στη τόσο γνώριμη φιγούρα του απελπισμένου και αλκοολικού Ινδιάνου. Από αυτήν την πείρα καταλαβαίνουν ότι αυτό που επιφυλάσσει ο «θαυμαστός νέος κόσμος» είναι η μεταμόρφωσή τους σε ανώνυμες μονάδες δίχως μέλλον. Κι αυτό τους παρακινεί να επιστρέψουν στις ρίζες τους, να μιλήσουν για έδαφος, πατρίδα και ταυτότητα.
Β) Είναι γνωστές οι θέσεις των Ζαπατίστας για την εξουσία. Εξίσου γνωστή είναι και η διχογνωμία που αυτές έχουν προκαλέσει στο διεθνές κίνημα. Ότι απ’ τη μία υπάρχουν κάποιοι που τις προσεγγίζουν αρνητικά, ορμώμενοι από θέσεις περισσότερο λενινιστικές, που θέτουν ως κύριο στόχο την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας. Κι ότι απ’ την άλλη, υπάρχουν κάποιο που στέκονται περισσότερο στους αμεσοδημοκρατικούς οριζόντιους, θεσμούς και τις εναλλακτικές πρακτικές, εκκινώντας από μία αντίεξουσιαστική σκοπιά.
Κατά τη γνώμη μου, αυτή η διαμάχη με την πόλωση που τη διακρίνει κινδυνεύει να καταστεί αντιπαραγωγική.
Διότι εκείνο που χάνεται μέσα σ’ αυτήν είναι η συμπληρωματικότητα που μπορούν να έχουν οι δύο θέσεις.
Τούτο από πρώτης όψεως φαίνεται παράδοξο, όμως δεν είναι. Ιδιαίτερα ότι η μεγαλύτερη έμφαση που δίνουν οι Ζαπατίστας στις εναλλακτικές πρακτικές, καθώς και σ’ έναν λόγο που εστιάζει περισσότερο σε ζητήματα πιο έμμεσα αλλά πιο βαθιά πολιτικά, όπως είναι οι στάσεις ζωής, οι αντιλήψεις απέναντι στον άλλο και τη φύση, η συνεργατικότητα ή η αλληλεγγύη είναι οι παράγοντες εκείνοι που έχουν πολλαπλασιάσει θεαματικά την ιδεολογική ισχύ του κινήματος, όχι μόνο στο εσωτερικό της μεξικανικής κοινωνίας αλλά και σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.
Διότι δίπλα στην άμεση πολιτική πάλη, διεξάγεται κι ένας άλλος αγώνας, ιδεολογικός, που αφορά στάσεις ζωής, αντιλήψεις, πρότυπα, αξίες και κοινωνικές πρακτικές. Κι αυτός ο αγώνας είναι πολύ σημαντικός στα πλαίσια των καταναλωτικών κοινωνιών στις οποίες ζούμε, γιατί ακριβώς από εκεί μέσα περνούν οι πιο σημαντικοί μηχανισμοί της πειθάρχησης των πληθυσμών. Το γεγονός ότι οι Ζαπατίστας παρεμβαίνουν σ’ αυτά τα επίπεδα, είναι που τους καθιστά
Νομίζω ότι εάν η έμφαση που δίνουν οι Ζαπατίστας στην εναλλακτική διάσταση των εγχειρημάτων, ειδωθούν από την σκοπιά ενός ανταγωνιστικού διαβήματος ως προς την ιδεολογική ηγεμονία που ασκεί σήμερα η παγκοσμιοποίηση– και όχι ως ένα στοιχείο που αρκεί από μόνο του μία νέα αντίληψη του στυλ «δεν-παίρνω-την-εξουσία-αλλά-την-περικυκλώνω», εάν δηλαδή αντιληφθεί κανείς τον παραδειγματικό χαρακτήρα που μπορεί να έχει ο Ζαπατισμός στα πλαίσια του διεθνούς κινήματος, και δεν τον αναγάγει σ’ έναν πασπαρτού αντιλενινισμό, θα γλιτώσει εύκολα από διαμάχες που μάλλον διακρίνονται από πολύ φετιχισμό και λίγο πραγματική ουσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου