ΒΑΚΧΕΣ ΣΕ ΕΚΔΟΧΗ ΑΡΗ ΜΠΙΝΙΑΡΗ
Στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, οι οποίες διεξήχθησαν στις 4 Οκτωβρίου 2009, την τελευταία όσο και τιμητική θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΠΑΣΟΚ ήταν ο αειθαλής (104 ετών σήμερα) καθηγητής Εμμανουήλ Κριαράς. Γνώστης όσο και λάτρης της δημοτικής γλώσσας είναι, εκτός του υπολοίπου αρκετά σημαντικού έργου του, πατέρας του λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100 - 1669 . Αμέσως μετά τις εκλογές ο ίδιος Γ.Α. Παπανδρέου τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, όπου ανάμεσα στα άλλα ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου υπογράμμισε στον Πρωθυπουργό την, ας μας επιτραπεί η έκφραση, εμμονή του για την κατάργηση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από το γυμνάσιο και τον περιορισμό της στο λύκειο.
Τη συγκεκριμένη πρόταση ο Πρωθυπουργός έδειξε να αποδέχεται λέγοντας μάλιστα ότι αρκεί κανείς να μελετήσει γραπτά μαθητών για να αντιληφθεί «το μέγεθος της γλωσσικής σύγχυσης»(1) που επικρατεί στη μέση εκπαίδευση, αγνοώντας ή πιο σωστά θέλοντας να αγνοεί την κενού περιεχομένου διδασκαλία που γίνεται στα σχολεία μας σε σχέση με το σύνολο της ελληνικής γλώσσας. Λες και η αδυναμία (ορθογραφική, ετυμολογική αλλά και ερμηνευτική) των μαθητών που αποφοιτούν από το λύκειο έχει να κάνει με την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών και όχι με την συνολικότερη απαξίωση του εκπαιδευτικού συστήματος.
Για να αντιληφθούμε όμως την πλήρη άποψη του Εμμ.Κριαρά για τα αρχαία αρκεί να διαβάσουμε ένα απόσπασμα από την τελευταία του συνέντευξη(2), στην οποία αναφέρει ότι «όταν μπορούμε να κατανοούμε την αρχαία γλώσσα, μαθαίνουμε πολλά με αυτήν και από αυτήν. Και μας είναι όλα χρήσιμα. Πάντως δεν υπάρχει καμία ανάγκη να προπαγανδίζουμε την αρχαία γλώσσα. Και μάλιστα χωρίς να την κατέχουμε. Η αρχαία γλώσσα υπήρξε γλώσσα των αρχαίων. Η νέα μας γλώσσα είναι κόρη της αρχαίας. Αυτός είναι ο σύνδεσμος μαζί της. Αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα η μάνα και η κόρη». (Οι υπογραμμίσεις δικές μας). Αυτά τα αναφέρουμε προς γνώση και συμμόρφωση των υποστηρικτών της ασυνέχειας (sic) του ελληνικού έθνους.
ΤΟ ΕΡΓΟ
Οι Βάκχες του Ευριπίδη αποτελούν ένα από τα πιο ιδιαίτερα έργα της αρχαίας δραματουργίας. Τούτο έχει να κάνει με την υπόθεση του έργου, κατά την οποία ο Διόνυσος/Βάκχος ως ανθρωποποιημένος θεός φτάνει στη Θήβα με μορφή ανθρώπου για να επιβάλλει τη λατρεία του. Οι κόρες του Κάδμου αμφισβητούν τη θεϊκή του καταγωγή και τρελαίνονται από το θεό και ως Μαινάδες παρέμεναν στο Κιθαιρώνα. Ο Πενθέας, γιός της Αγαύης αποφασίζει να στραφεί ενάντια στις Μαινάδες. Συνέλαβε το Διόνυσο, αυτός ελευθερώθηκε και με σεισμό κατέστρεψε το παλάτι. Στη συνέχεια ο Πενθέας μεταμορφώνεται σε Μαινάδα, όταν έφτασε στο βουνό, οι μαινάδες με πρώτη τη μητέρα του τον διαμέλισαν. Η Αγαύη επιστρέφει θριαμβευτικά αλλά ο Κάδμος τη κάνει να συνειδητοποιήσει τι έπραξε. Το έργο κλείνει με την εμφάνιση του Διόνυσου ως θεού.
Η ιδιαιτερότητα στο μοναδικό αυτό έργο της αρχαιότητας έχει να κάνει με ότι ο θεός δεν μεταμφιέζεται απλά σε άνθρωπο αλλά ανθρωποποιείται ο ίδιος, το δράμα του θεού ταυτίζεται με το δράμα του ανθρώπου και εντέλει μέσω της δραματοποίησης των Θεοφανείων του Διονύσου εξανθρωπίζεται το θείο. Ακόμη και στην αντιπαράθεση με το βασιλιά Πενθέα μπορούμε εύκολα να βρούμε αναλογικές ομοιότητες στα όσα συμβαίνουν στην καθ’ ημάς Μεγάλη Εβδομάδα. Εντέλει ο Διόνυσος/Βάκχος μαζί με τον Ορφέα αποτελούν μορφή θνήσκοντος θεού η οποία μάλιστα πεθαίνει για να αναστηθεί. Τα αναφέρουμε αυτά για να δούμε το πόσο επέδρασε η αρχαία θρησκεία των Εθνικών στην διαμόρφωση της Ορθόδοξης Χριστιανικής, ειδικά στα μέρη της Θράκης και της Ιωνίας.
Το έργο εντέλει είναι ένα έργο το οποίο περιγράφει την πάλη ανάμεσα στο παλιό που φεύγει και στο νέο που έρχεται σε συνδιαλλαγή όμως και όσμωση μεταξύ τους. Αποτελεί ως τούτου ιδανικό έργο για να προβάλει ένας σκηνοθέτης την άποψη που έχει (αν έχει) για το μεταίχμιο εποχών όπου θρησκείες, γλώσσες, παραδόσεις μετεξελίσσονται.
Ο ΧΩΡΟΣ
Το Bios θεωρείται (δικαίως κατά τη γνώμη μας) ως ένας από τους σημαντικότερους χώρους ανάπτυξης του Πειραματικού Θεάτρου. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε παρακολουθήσει πολύ σημαντικές προτάσεις από την δραματουργία στη σκηνή του. Ουσιαστικά είναι ένας χώρος προβληματισμού και συνάντησης για τις τέχνες με το πρίσμα να στρέφεται προς το μέλλον χωρίς όμως να αποκόπτει την επαφή του και με το παρελθόν.
Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Αυτό άλλωστε ήταν που μας κέντρισε το ενδιαφέρον ώστε να παρακολουθήσουμε την παράσταση «Ευριπίδη Βάκχες» σε πρόταση της θεατρικής εταιρείας Χορίαμβος. Δυστυχώς δεν είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε την προηγούμενη πρόταση της εταιρείας, «Σοφοκλέους Αντιγόνη», η οποία ανέβηκε στο θέατρο του Νέου Κόσμου (2006-2008). Στην αρκετά πετυχημένη συγκεκριμένη παράσταση, οι συντελεστές αναπαράστησαν την ιστορία, απαγγέλλοντας το κείμενο στα αρχαία ελληνικά, χρησιμοποιώντας κάποιες γέφυρες με τη νέα ελληνική γλώσσα, καθώς και παντρεύοντας το όλο εγχείρημα με δύο δημοτικά τραγούδια. Βασικός στόχος η προσπάθεια επικοινωνίας μέσω της αρχαίας γλώσσας. Και όπως διαβάσαμε τις κριτικές της εποχής το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό μιας και δεν άφησε σχεδόν κανένα θεατή αδιάφορο. Όπως είχε δηλώσει και ο σκηνοθέτης «επιτύχαμε την επαγωγή, την αντίδραση, δηλαδή, όλων όσοι παρακολούθησαν».
Προσήλθαμε λοιπόν να παρακολουθήσουμε τις Βάκχες προετοιμασμένοι για μια ανάλογης εμβέλειας πρόταση. Στη συγκεκριμένη παράσταση όπου το θεατρικό εμπλέκεται με το μουσικό γεγονός και η αρχαία μετρική με το δημοτικό τραγούδι, έγινε προσπάθεια διερεύνησης και ανάδειξης της κοινής καταγωγής των δύο γλωσσών. Στο έργο τα διαλογικά μέρη αποδίδονται στα νέα ελληνικά, ενώ τα χορικά μέρη στα αρχαία. Αν και η συγκεκριμένη τραγωδία απευθύνεται σε θεατές- γνώστες του έργου, φύγαμε με την εντύπωση ότι η προσπάθεια δεν μπορεί να εξαντλείται σε μια απλή εκφορά των δύο μερών είτε στα νέα είτε στα αρχαία ελληνικά, αλλά χρειαζόταν μια πιο συγκροτημένη προσπάθεια των συντελεστών, όπου θα γινόταν μια επισταμένη πρόταση μέσω της οποίας θα καταδεικνυόταν η κοινή καταγωγή και η σχέση των δύο γλωσσών. Σε απλά ελληνικά, χρειαζόταν λίγη περισσότερη δουλειά για ένα τόσο φιλόδοξο εγχείρημα.
Ως εκ τούτου το ενδιαφέρον μεταφέρθηκε στο επίπεδο της ερμηνείας. Έχοντας επιλέξει ως σημείο αναφοράς τη σωματική ερμηνεία, την ανάδειξη δηλαδή των εκφραστικών μέσων του ηθοποιού (αναπνοή-φωνή-κίνηση), η πρόταση των συντελεστών ήταν αρκετά επιτυχημένη. Αξίζει να αναφέρουμε την ερμηνεία του Άρη Μπινιάρη, ο οποίος (και ως ηθοποιός) υπηρέτησε πλήρως τη συγκεκριμένη (πειραματική αν και όχι πρωτότυπη) πρόταση. Αξίζει να αναφέρουμε τη συνεισφορά της ζωντανής μουσικής, από τη Σμαρώ Γρηγοριάδου, με τα δύο δημοτικά τραγούδια (από την Καππαδοκία και τη Θεσσαλία) που παίχτηκαν. Και βέβαια ιδιαίτερη μνεία ανήκει στα μεστά όσο και ζωντανά ελληνικά της μετάφρασης του Γ. Χειμωνά.
Αν και το Πειραματικό Θέατρο εμπεριέχει, από την ουσία του, μια διακινδύνευση δεν μετανιώσαμε για την παρακολούθηση της συγκεκριμένης παράστασης.
(1) Καθημερινη 27/10/09
(2) Βήμα 21/01/10
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΒΑΚΧΕΣ του ΕΥΡΙΠΙΔΗ
Μετάφραση: Γ. Χειμωνάς.
Σκηνοθεσία: Άρης Μπινιάρης
Μουσικός: Σμαρώ Γρηγοριάδου
Παιζουν: Δήμητρα Γκλιάτη, Γιάννης Κανελλής, Άρης Μπινιάρης, Σταύρος Σερέτης.
Διάρκεια Παραστάσεων: 5 Φεβρουαρίου έως 28 Μαρτίου.
Παραστάσεις: Παρασκευή – Κυριακή.
Ώρα έναρξης: 21.00
Διάρκεια: 60 λεπτά.
BIOS, Πειραιώς 84
Τηλ. : 210 3425335
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου