ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ

ΕΝΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑΣ

Τη συναντήσαμε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μας διακοπών σε μια γωνιά του δωματίου που νοικιάζαμε.  Μάζευε στο ράφι της υπομονετικά βιβλία προηγούμενων επισκεπτών. Βιβλία, τα περισσότερα των οποίων είχαν ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα σε αποσκευές τουριστών, που εκπλήρωσαν την αποστολή τους στις παραλίες της χώρας μας και τελικά αφέθηκαν με στοργή σε ράφια ενοικιαζόμενων δωματίων περιμένοντας να βρεθούν στα χέρια του επόμενου επισκέπτη. Ξενόγλωσσα τα περισσότερα, αλλά όχι όλα, λειτουργούσαν στο πλαίσιο μιας άτυπης δανειστικής βιβλιοθήκης σε κίνηση. Ουσιαστικά ήταν το πρώτο θεμέλιο ενός εναλλακτικού θεσμού, του θεσμού των  βιβλιοθηκών μοιράσματος.

Το κίνημα αυτό άρχισε να παίρνει πιο συγκροτημένη μορφή πριν από 22-23 χρόνια, όταν εμφανίστηκε το κίνημα «Μοιράζομαι ένα βιβλίο» (book sharing). Τότε μπορούσες να πέσεις πάνω σε ένα βιβλίο αφημένο σε μια στάση λεωφορείου,  στο εξωτερικό περβάζι ενός σπιτιού, στο παγκάκι μιας πλατείας ή ακόμη και σε ένα βιβλίο κρεμασμένο από τα κλαδιά ενός δέντρου. Η λογική αυτή του κινήματος ήταν ότι στα βιβλία άξιζε κάτι παραπάνω από το να σκονίζονται αχρησιμοποίητα στο ράφι μιας βιβλιοθήκης. Ο καθένας και καθεμία μπορούσε να «απελευθερώσει» κάποια από αυτά σε μια λογική ανταλλαγής και μοιράσματος.  Κάποιος/α  μπορούσε να πάρει το βιβλίο που συναντούσε, να το διαβάσει και να το «απελευθερώσει» με τη σειρά του σε ένα τελείως διαφορετικό μέρος, ενδεχομένως χιλιόμετρα μακριά από την αρχική τοποθεσία που το είχε βρει. Τα οργανωμένα κινήματα «Μοιράζομαι ένα βιβλίο» μάλιστα διέθεταν την οργανωτική συγκρότηση παρακολούθησης αυτών των βιβλίων (μέσω πληροφοριών που έδινε ο εφήμερος κάτοχός τους) κι έτσι αρκετές φορές έβλεπαν βιβλία να έχουν ταξιδέψει όχι μόνο σε άλλες χώρες, αλλά να έχουν διασχίσει ακόμη και ωκεανούς.

Πέρυσι τέτοιο καιρό ο επισκέπτης της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών μπορούσε να συναντήσει στην είσοδο του κτηρίου μια περίεργη κατασκευή. Ένα όρθιο κουτί το οποίο στις τέσσερις πλευρές του διέθετε θυρίδες με διαφανή κάλυμμα και ελεύθερη την πρόσβαση σε αυτές. Ο επισκέπτης της Στέγης μπορούσε κατά την άφιξη ή αναχώρησή του από το κτήριο να πάρει ένα από τα βιβλία που υπήρχαν στις θυρίδες αυτές και να αφήσει κάποιο άλλο στη θέση του. Ουσιαστικά ήταν η πρώτη σταθερή βιβλιοθήκη σε δημόσιο και ανοιχτό χώρο, της οποίας το περιεχόμενο άλλαζε καθημερινά, παραμένοντας ταυτόχρονα αρκετά πλούσιο.

Η ιδέα είχε ξεκινήσει το 2008 σε μια γειτονιά του Βερολίνου με την παρέμβαση ενός αρχιτέκτονα όταν οι κορμοί των ξερών δέντρων που υπήρχαν προς απομάκρυνση μετατράπηκαν σε δημόσιες βιβλιοθήκες. Τα σκαλισμένα ράφια στο εσωτερικό των δέντρων, με το πλαστικό φύλλο να κρέμεται από πάνω τους για προστασία, φιλοξενούσε πολλά βιβλία διαθέσιμα στους περαστικούς.  Αρκούσε κάποιος να ανοίξει το πλαστικό  πτερύγιο και να πάρει ή να προσθέσει ένα δικό του βιβλίο. Σήμερα 7 χρόνια μετά, η εγκατάσταση παραμένει ανέπαφη και χρηστική εξαιτίας της δημοφιλίας ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής. Ίσως είναι μία από τις μακροβιότερες εφήμερες πολιτιστικές εγκαταστάσεις. 

Ο παραθεριστής στην Αγία Άννα, στη βόρεια Εύβοια, το καλοκαίρι που

μας πέρασε, έβρισκε στην παραλία μπροστά από το ξενοδοχείο «Thalatta Seaside”  την πρώτη παραθαλάσσια βιβλιοθήκη στη χώρα μας. Η βιβλιοθήκη αυτή φιλοξενούσε στο αρχικό στάδιο, τριακόσια περίπου βιβλία σε διάφορες γλώσσες και στα οποία υπήρχε ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση από τους λουόμενους. Την εποχή του e-book, κάποιοι συνέχιζαν να επιμένουν στο τυπωμένο βιβλίο, το βιβλίο που μπορούσε ο οποιοσδήποτε να πάρει ή να αφήσει ελεύθερα στη συγκεκριμένη βιβλιοθήκη. Μια ανάλογη ιδέα εφαρμόστηκε και στη γειτονική Βουλγαρία όπου λειτουργεί μία από τις πιο όμορφες βιβλιοθήκες παραλίας στο

θέρετρο Albena στη Μαύρη Θάλασσα και η οποία φιλοξενεί στα ράφια της πάνω από 2.500 τίτλους, στην ίδια λογική των «βιβλιοθηκών μοιράσματος». Να σημειώσουμε ότι όταν κάποια βιβλία δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν περαιτέρω στις αντίξοες υπαίθριες συνθήκες, υπάρχει πρόνοια να δωρίζονται σε σχολεία της περιοχής προς ενίσχυση των τοπικών σχολικών βιβλιοθηκών.

Οι ιδέες όμως πάνω στις βιβλιοθήκες μοιράσματος, δεν σταματούν στα πιο πάνω. Στην Μπογκοτά, ο οργανισμός των δημόσιων συγκοινωνιών ενισχύει την βιβλιοανάγνωση με ένα πρωτότυπο και δημιουργικό τρόπο. Συγκεκριμένα με την πρωτοβουλία που ονομάζεται “Biblioparada” δίνει τη

δυνατότητα στους επιβάτες να δανειστούν και να ξεφυλλίσουν ένα βιβλίο από αυτά που υπάρχουν στις κατάλληλα διαμορφωμένες στάσεις των λεωφορείων. Κάτω από τη φροντίδα μικρών εθελοντικών ομάδων,  κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν εκεί που προηγούμενα υπήρχαν διαφημιστικά πλαίσια, μικρές και ευέλικτες βιβλιοθήκες των 300 – 400 βιβλίων, ανοιχτές στους κατοίκους της πόλης.  Μάλιστα υπάρχουν πάνω από πενήντα τέτοιες βιβλιοθήκες στην Μποκοτά και περισσότερες από εκατό στην υπόλοιπη Κολομβία. 

Και αν κάποιες φορές χρειάζεται να επισκεφτείς εσύ μια βιβλιοθήκη κάποιες άλλες φορές είναι η βιβλιοθήκη είναι αυτή που έρχεται να σε βρει. Με αυτή τη λογική η δημοτική αρχή της Ηλιούπολης ίδρυσε την κινητή βιβλιοθήκη Ηλιούπολης, ένα λεωφορείο γεμάτο βιβλία το οποίο περιδιαβαίνει τις γειτονιές και τις πλατείες του Δήμου μεταφέροντας όχι επιβάτες, αλλά βιβλία, κάνοντας με αυτό τον τρόπο μία ακόμη προσπάθεια στην ενίσχυση της βιβλιοφιλίας.

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι τα τελευταία χρόνια της μνημονιακής

κρίσης έχουν αρχίσει να αναδύονται αρκετές μορφές αλληλέγγυας δράσης. Ανάμεσα σε αυτές τα ανταλλακτικά χαριστικά παζάρια έχουν πλέον αρχίσει να εξελίσσονται σε θεσμό, μέρος του οποίου είναι και η ανταλλαγή βιβλίων ανάμεσα στους αλληλέγγυους.

Αν ισχύει το ότι ένα βιβλίο μπορεί να σε ταξιδέψει, άλλο τόσο τελικά ισχύει ότι ένα βιβλίο μπορεί να ταξιδέψει και αυτό το ίδιο, σε ένα ταξίδι όπου  ούριος άνεμος δεν μπορεί παρά να είναι το αίσθημα της αλληλεγγύης, της κοινότητας και του μοιράσματος. Καλοτάξιδο…