Ηρακλειά, το νησί του μύθου.

" Η ΗΡΑΚΛΕΙΑ... ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ. Η θαλασσινή οπτασία του χώρου και του χρόνου, της απεραντοσύνης του πόντου και της ιστορίας των ανθρώπων. Η Ηρακλειά μέσα από την αχλύ του μύθου προβάλλει τη φυσιογνωμία της. Μια οπτασία που στραφταλίζει στον ήλιο καθώς αντανακλάται πάνω στο μαρμαρυγιακό σχιστόλιθο και στο αφρισμένο κύμα, στα ζαφειρένια κοχύλια και στα φτερά των γλάρων, στις ασμυριγλένιες φλέβες της γης και στις ανακλάσεις του φωτός του κρυσταλλωμένου ασβεστίτη"

Από το βιβλίο του Μανώλη Γλέζου "Η συνείδηση της Πετραίας γης"

Επιβιβαστήκαμε στο πλοίο της γραμμής έχοντας στα σακίδια μας, εκτός των άλλων, και αρκετή υπομονή για τη διαδρομή. Παρ’ όλα αυτά ύστερα από επτά ώρες περίπου, ξημερώματα, πιάναμε το λιμάνι του Αγ. Γεωργίου της Ηρακλειάς. Είναι το δυτικότερο όσο και μεγαλύτερο νησάκι των μικρών ανατολικών Κυκλάδων.

Κατοικείται μέχρι σήμερα διαρκώς από τα χρόνια της Πρωτοκυκλαδικής Εποχής (2800 έως 2220 π.Χ.), μάλιστα το Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης εκθέτει κεφαλή 31 εκ. από τη συγκεκριμένη περίοδο που βρέθηκε στο νησί.  Σύμφωνα με κάποιους ονομάστηκε έτσι γιατί εδώ κατοίκησε για κάποιο χρονικό διάστημα ο Ηρακλής, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι την ονομασία αυτή την οφείλει στο ότι οι κάτοικοί της ήταν πολύ δυνατοί όπως ο μυθολογικός ήρωας.

Στο λιμάνι το πρώτο που συναντήσαμε ήταν δύο βάρκες με τις ονομασίες «Ιερομνήμη» και «Ηλιοφάνεια» δίνοντας άρωμα Ελύτη στην ατμόσφαιρα, καθώς και το Ηρώο του νησιού, όπου αναγράφονται οι προσφορές των κατοίκων στην πατρίδα ανάμεσα στους οποίους και τέσσερις  νησιώτες κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Έχει έκταση 19 τετραγωνικά χιλιόμετρα  περίπου, τρεις  οικισμούς (τον Αγ. Γεώργιο στο λιμάνι, την Παναγιά στα ορεινά και τον Αγ. Αθανάσιο που τον τελευταίο καιρό έχει ερημώσει) και μικρές παραλίες οι περισσότερες προσβάσιμες μόνο  με καΐκι, με καθαρά γαλαζοπράσινα νερά. Το συνολικό οδικό δίκτυο μετά βίας φτάνει τα 7 χιλιόμετρα καθιστώντας τη χρήση του από αυτοκίνητα περιττή  , παρά μόνο για τη μεταφορά αγαθών.

Το νησί διατρέχουν έξι καλοδιατηρημένα και με ορθή σήμανση μονοπάτια τα οποία σου δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσεις την ενδοχώρα του νησιού αλλά και να επισκεφθείς τις πιο απόμακρες παραλίες του, στις οποίες συναντάς θαλάσσιες χελώνες να παίζουν με τα κύματα. Στην παραλία της Αλιμιάς, ο κολυμβητής μπορεί να συναντήσει το βυθισμένο σκελετό ενός γερμανικού υδροπλάνου από την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, ενώ στην παραλία Τουρκοπήγαδο θα βρει το κουφάρι του μηχανισμού που χρησιμοποιούσαν τα ναρκαλιευτικά του συμμαχικού στόλου την ίδια χρονική περίοδο. Το νησί εξάλλου συμμετείχε στον αντιστασιακό αγώνα κατά των Γερμανών, μιας και εδώ είχε στηθεί παράνομος ασύρματος, μέρος του δικτύου επικοινωνίας της Αντίστασης.

Αυτό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη καθ’ όλη την παραμονή του, είναι η ευγένεια των κατοίκων όσο και η τήρηση του ανθρώπινου μέτρου στη ζωή τους και τις δραστηριότητές τους. Η ενασχόλησή τους με τον τουρισμό είναι περιστασιακή και συμπληρωματική, μιας και οι ίδιοι ασχολούνται τόσο με τη γεωργία, την αλιεία όσο και την κτηνοτροφία, συμπληρώνοντας έτσι το εισόδημά τους.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο τελευταίος από τους τρεις ανεμόμυλους σταμάτησε τη λειτουργία του μόλις το 1969, δίνοντας τη θέση του σε άλλον πετρελαιοκίνητο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το νησί ηλεκτροδοτήθηκε το 1985 δίνοντας ανάσα στους κατοίκους και ανακόπτοντας τα κύματα φυγής που μέχρι τότε είχαν παρατηρηθεί. Έκτοτε ο πληθυσμός σταθεροποιήθηκε και μάλιστα στην τελευταία απογραφή του 2011 παρουσίασε αύξηση της τάξης του 23,30%. Από τους 95 κατοίκους το 1981 (ήταν 189 το 1951) έφθασαν τους 180 στην τελευταία απογραφή. Ανάμεσά τους συναντάς το μοναδικό ξυλουργό του νησιού, ο οποίος πριν 20 χρόνια, αφού εκπαιδεύτηκε στο συγκεκριμένο αντικείμενο,  παράτησε την Αθήνα για να εγκατασταθεί μόνιμα στο νησί, αλλά και τον Δημητρό,  τον οδηγό του μικρού δημοτικού λεωφορείου το οποίο μεταφέρει δωρεάν κατοίκους και επισκέπτες (στο ενδιάμεσο των άλλων υπηρεσιών που προσφέρει /βλέπε διατήρηση της καθαριότητας),  τον πλέον πρόσφατα παλιννοστούντα.  Εδώ θα βρεις μόνιμους επισκέπτες κάθε καλοκαίρι, όπως ο Μάνφρεντ, εκπαιδευτικός από τη Γερμανία, ο οποίος επισκέπτεται το νησί από το 1981 ανελλιπώς,  δηλ. για 31 χρόνια.

Στα αξιοθέατα του νησιού συγκαταλέγονται το κάστρο-φρούριο της ελληνιστικής περιόδου, οι εκκλησίες των Ταξιαρχών και του Αγ. Γεωργίου (1834), κυρίως όμως το σπήλαιο του Αγ. Ιωάννη. Τούτο είναι το μεγαλύτερο στις Κυκλάδες, με συνολική διαδρομή άνω των  220 μέτρων και την κεντρική αίθουσα να έχει εμβαδόν γύρω στα 500  τετ. μέτρα, με πολύ όμορφο σταλακτιτικό διάκοσμο, από τα πιο εντυπωσιακά του είδους του. Εδώ οι κάτοικοι στις 28 Αυγούστου, παραμονή της αποτομής του Ιωάννου του Προδρόμου, ξεκινούν χαράματα από τα σπίτια τους ακολουθώντας το μονοπάτι 2,5 περίπου χιλιομέτρων μέσα από χωράφια και  παλαιούς  εγκαταλελειμμένους οικισμούς για να φτάσουν στο σπήλαιο. Επικεφαλής εισέρχεται η εικόνα του Αγ. Ιωάννη στην πρώτη μεγάλη αίθουσα όπου το απόγευμα γίνεται ο εσπερινός για χάρη του Προδρόμου. Μέχρι εκείνη την ώρα κάποιοι εξερευνούν το σπήλαιο την ώρα που η κοινότητα στήνει λαϊκό γλέντι.

Η κοινότητα της Ηρακλειάς είναι μια δεμένη κοινωνία. Μια κοινωνία στην οποία λειτουργεί ο κανόνας του μέτρου. Για αυτό στους ντόπιους αρέσει η ζωή τους στο νησί το χειμώνα και όχι το καλοκαίρι, μιας και οι ρυθμοί δουλειάς το καλοκαίρι είναι εξαντλητικοί. Δεν έχουν πλέον την ανάγκη να φύγουν και τους αρέσει η ήρεμη ζωή που μπορούν να έχουν το χειμώνα. Γι’ αυτό και θέλουν τη διατήρηση μιας ήπιας μορφής τουρισμού και φοβούνται τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες.

Και είναι αυτή ακριβώς η τήρηση του μέτρου που κρατά το νησί ζωντανό, που το οδηγεί χρόνο με το χρόνο στο να αυξάνει τους κατοίκους του, σε μια λογική βιώσιμης ανάπτυξης. Όλα αυτά μας φέρνουν στο νου τον τίτλο του βιβλίου που διαβάσαμε στα νιάτα μας την ώρα που αποχαιρετάμε το νησί. Γιατί, ναι, στην Ηρακλειά το μικρό είναι όμορφο. 

" Έρχονται οι ξένοι να θαυμάσουν την Ηρακλειά, τη σπηλιά του Κύκλωπα, το Σπήλαιο των Σταλαχτιτών, τις διακοσμήσεις με τα χρωματιστά βότσαλα, τους απίθανους ιριδισμούς της θάλασσας. Έρχονται να προσκυνήσουν τις οπτασίες της φύσης και των ανθρώπων. Καλώς να'ρθουν. Καλοδεχούμενοι. Θα τους τα δείξουμε όλα. Και το Κάστρο του Ηρακλή και τη Σπηλιά του Πολύφημου και το Σπήλαιο του Αι - Γιάννη. Ολα. Αν θέλουν τους καλούμε να χορέψουν μαζί μας τους πανάρχαιους κυκλαδίτικους χορούς και να πιούμε ήλιο αποσταγμένο σε κεχριμπαρένιο κρασί. Αντάμα μπορούμε να χαρούμε τη θαλασσινήν οπτασία. Προσοχή μονάχα καθώς θα'ρχονται να μην τρομάξουν την Ηχώ να μη μαγαρίσουν τον αγέρα, να μην ταράξουν τα νερά, να μη βρομίσουν τη γης. Γιατί τότε θα χαθεί η θαλασσινή οπτασία και γι'αυτούς και για μας. Την κρατήσαμε αμόλυντη. σαν τη κόρη των ματιών μας. Και θέλουμε να την κρατήσουμε."

Από το βιβλίο του Μανώλη Γλέζου "Η συνείδηση της Πετραίας γης" 

Υ.Γ. Στο ταξίδι συντροφιά μας κράτησαν τα βιβλία «Κοινότητα, Κοινωνία και Ιδεολογία», συλλογικό, εκδ. Παπαζήση,  «Ιμαρέτ», Γ. Καλπούζου, εκδ. Μεταίχμιο και σε δεύτερη ανάγνωση «Η Μικρασιατική Καταστροφή», Νικ. Ψυρούκη, (με τον πρόλογο του 1992) , εκδ. Κουκίδα και  « Κοινωνικές Συγκρούσεις στην προεπαναστατική Σμύρνη», Γ. Καραμπελιά, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις.