Κυριακή των Βαΐων

Μπαίνουμε στην Μεγάλη Εβδομάδα, την Εβδομάδα των Παθών πλέον. Για τις επόμενες ημέρες θα ακολουθήσουν μια σειρά αναρτήσεων με αυτό το θέμα. Θα σχολιάσουμε πίνακες, τοιχογραφίες, εικονογραφίες σχετικά με όσα διαδραματίζονται αυτές τις ημέρες.

Η Βαϊοφόρος, Φώτης Κόντογλου (τοιχογραφία, ναός Καπνικαρέας, 1946)

Στο κέντρο της παράστασης εικονίζεται ο Χριστός πράος, καθήμενος «επί όνον», όπως περιγράφουν οι Ευαγγελιστές και όπως προείπαν οι προφήτες «είπατε τη θυγατρί Σιών ̇ ιδού ο βασιλεύς σου έρχεταί σοι πραΰς και επιβεβηκώς επί όνον και επί πώλον υιόν υποζυγίου». 

Στα δεξιά της παράστασης εικονίζεται το πλήθος των Ιουδαίων, ανδρών και γυναικών, που βγήκαν να προϋπαντήσουν τον Ιησού, ενώ στα αριστερά εικονίζονται οι μαθητές Του οι οποίοι με έντονο βηματισμό Τον ακολουθούν. Ανάμεσα στα πόδια και το κεφάλι του όνου εικονίζεται ένα νήπιο που σκύβοντας στρώνει ρούχο κάτω, εκεί όπου πατάει ένα από τα πόδια του ζώου. Στο έδαφος είναι επίσης ριγμένα κλαδιά, ενώ επάνω στο δέντρο που διακρίνεται στο βάθος εικονίζονται άλλα δύο νήπια. Το ένα από τα παιδιά σκαρφαλώνει επάνω στο δέντρο και βρίσκεται οπτικά στο ίδιο ύψος με το κεφάλι του Χριστού, υπενθυμίζοντας έτσι το λόγο Του να επιβεβαιώνει τα λεχθέντα από τους προφήτες: «εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον». Το δεύτερο παιδί στέκεται όρθιο στην κορυφή του δέντρου, κρατώντας θριαμβευτικά ένα τσεκούρι στο χέρι του, αυτό με το οποίο προφανώς κόβει τα κλαδιά που είναι στρωμένα καταγής. Ο Ιησούς φορά ροδοκόκκινο χιτώνα και μπλε ιμάτιο και φέρει ένσταυρο φωτοστέφανο που το κοσμούν μαργαριτάρια. Έξω από το φωτοστέφανο είναι γραμμένα τα συμπιλήματα του ονόματός Του: «ΙC̃ / XC̃». Με το δεξί χέρι ευλογεί και στο αριστερό κρατά το τυλιγμένο ειλητάριο που συμβολίζει τη νέα Διαθήκη που έφερε στον κόσμο. Το σώμα Του είναι τοποθετημένο πλάγια και στρέφεται προς το δεξί τμήμα της παράστασης, ενώ το κεφάλι Του, είναι γυρισμένο στην αντίθετη κατεύθυνση, προς τα πίσω όπου βρίσκονται οι μαθητές. Με τον τρόπο αυτό η φιγούρα του Ιησού «επικοινωνεί» ταυτόχρονα και με τις δύο ομάδες που Τον περιβάλλουν στα δύο άκρα της παράστασης, ενώ είναι υπερυψωμένος σχηματίζοντας έτσι ένα τριγωνικό σχήμα με αυτές. Στην ομάδα των μαθητών διακρίνεται να προπορεύεται ο απόστολος Πέτρος, με βήμα γοργό. Έχει το δεξί χέρι στραμμένο προς τον Διδάσκαλό Του παρακλητικά καθώς τον κοιτάζει, όπως και οι υπόλοιποι, με δέος και αφοσίωση. Φορά μπλε χιτώνα και ιμάτιο σε έντονη απόχρωση της ώχρας που δημιουργεί αντίστιξη με το φωτοστέφανο του Ιησού το οποίο είναι στο ίδιο χρώμα. Η είσοδος των μαθητών και του Ιησού από τα αριστερά προς τα δεξιά της εικόνας είναι χαρακτηριστικός τρόπος υποδήλωσης της κίνησης στο βυζαντινό ζωγραφικό σύστημα, ενώ οι στατικές φιγούρες στα δεξιά της εικόνας κάνουν την κίνηση να φαίνεται πιο έντονη.

Πηγή: Ιερός ναός Καπνικαρέας