Ο ΑΓΩΝ ΜΟΥ των Ρίμινι Πρότοκολ (RIMINΙ PROTOCOLL)

Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ

Ο ΑΓΩΝ ΜΟΥ των Ρίμινι Πρότοκολ (RIMINΙ PROTOCOLL) 

Στις 31 Δεκεμβρίου του 2015 εξέπνευσαν (λόγω παρόδου της εβδομηντακονταετίας) τα αποκλειστικά δικαιώματα που κατείχε το κρατίδιο της Βαυαρίας για το ένα και μοναδικό βιβλίο που έγραψε ο  Χίτλερ. Το συγκεκριμένο βιβλίο ξεκίνησε να το γράφει, με τη συνδρομή του «δεξιού χεριού» του Ρούντολφ Ες,  το 1924, ενώ βρισκόταν έγκλειστος στη φυλακή, καταδικασμένος για εσχάτη προδοσία ως επικεφαλής του αποτυχημένου πραξικοπήματος-οπερέτα της Μπυραρίας με το οποίο επιχείρησε στο Μόναχο την ανατροπή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Αν και ο αρχικός τίτλος ήταν «Τεσσεράμισι χρόνια αγώνα ενάντια στο ψέμα, στη βλακεία και τη δειλία», τελικά επικράτησε ο εμπορικός τίτλος Μάιν Καμφ ( Mein Kampf) τον οποίο πρότεινε ο υπεύθυνος εκδόσεων του ναζιστικού κόμματος Μαξ Αμαν.

Τον πρώτο χρόνο της κυκλοφορίας του (1925) το βιβλίο πώλησε γύρω στα 9.500 αντίτυπα, με τις πωλήσεις του να πέφτουν σταθερά στα χρόνια που ακολούθησαν. Το 1928 πωλήθηκαν μόλις 3.015 αντίτυπα και των δύο τόμων. Η άνοδος του ναζιστικού κόμματος οδήγησε και στην αύξηση των πωλήσεων του σε σημείο που το 1933 έγινε το πρώτο σε πωλήσεις βιβλίο στη ναζιστική Γερμανία, μετά την Βίβλο, φτάνοντας το 1.000.000 αντίτυπα. Από κει και ύστερα αποτελούσε υποχρεωτικό, σχεδόν, γαμήλιο δώρο σε κάθε νιόπαντρο ζευγάρι, υποχρεωτικό δώρο για κάθε απόφοιτο κάθε σχολείου.  Υπολογίζεται πως μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν κυκλοφορήσει περισσότερα από 10.000.000 αντίτυπα του «Ο Αγών μου».  Οι αυξημένες πωλήσεις έφεραν τεράστια κέρδη στον Αδόλφο Χίτλερ. Ο ίδιος όμως ουδέποτε κατέβαλε τις αναλογούσες οφειλές στην εφορία. Απεναντίας, φρόντισε να διαγραφούν τα χρέη του όταν πήρε την εξουσία το 1933.  Αυτό ως υπενθύμιση για όσους επικαλούνται το ανιδιοτελές και ηθικά άμεμπτο του εθνικοσοσιαλισμού.  

Τα χρόνια που ακολούθησαν, με τα δικαιώματα της έκδοσης να έχουν περάσει στο κρατίδιο της Βαυαρίας, υπήρξε επίσημη απαγόρευση της έκδοσης του βιβλίου. Αυτό βέβαια ουδόλως εμπόδισε είτε την έκδοσή του σε περιφερειακές εκδόσεις, είτε την κυκλοφορία του μέσω του διαδικτύου, με τις περισσότερες πωλήσεις του να γίνονται στη Γερμανία και ακολούθως, ως δεύτερη χώρα, στην Τουρκία.

Η άρση του περιορισμού οδήγησε σε μια θύελλα αντιπαραθέσεων στη Γερμανία για το αν θα έπρεπε να επιτρέπεται η κυκλοφορία του «Ο Αγών μου». Δικλείδες ασφαλείας προστέθηκαν με το να είναι υποχρεωτικός ο σχολιασμός σε κάθε έκδοσή του (απαράβατος όρος που ισχύει στη Γερμανία και στην Αυστρία) και με την επαπειλούμενη δίωξη, για εξώθηση σε φυλετικό μίσος, να αιωρείται κάθε φορά.  Γεγονός όμως είναι ότι στην κυκλοφορία του συγκεκριμένου βιβλίου συμβάλλει περισσότερο το αίσθημα της πρόκλησης παρά του ουσιαστικού ενδιαφέροντος.  Πόσοι είναι άλλωστε αυτοί που ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν στο χαοτικό, μισαλλόδοξο και γενοκτονικό παραλήρημα ενός φρενοβλαβούς;

Οι Ρίμινι Πρότοκολ δημιουργήθηκαν πριν από 15 περίπου χρόνια από τρεις συμφοιτητές του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Θεατρικών Σπουδών στο Γκίσεν της Γερμανίας. Είναι γνωστοί στο ελληνικό κοινό, μιας και η συγκεκριμένη παράσταση είναι η όγδοη (μετά την πρώτη, το 2004) εμφάνισή τους σε αυτό. Δραστηριοποιούνται στο μεταθεατρικό τοπίο ή όπως οι ίδιοι λένε στο «θέατρο της πραγματικότητας». Οι παραστάσεις τους ενσωματώνουν στοιχεία της νεοτερικότητας ενώ οι πρωτοποριακές, είναι αλήθεια, προτάσεις τους πλαισιώνονται από ερασιτέχνες ηθοποιούς, ανθρώπους της καθημερινότητας αλλά και με «ειδικούς» πάνω στο θέμα της κάθε παράστασης.  

Το « Ο Αγών μου», που παρουσιάστηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, πρωτανέβηκε τέλη του 2015 στη Γερμανία έχοντας προβλέψει τη συζήτηση που θα ξεκινούσε τους επόμενους μήνες. Στην παράστασή τους ανεβάζουν στη σκηνή έναν Ισραηλινό δικηγόρο (φαν του βιβλίου), έναν Αυστριακό συντηρητή παλαιών χειρογράφων, έναν τυφλό μουσικό παραγωγό, έναν Τούρκο χιπ χοπ καλλιτέχνη, έναν εθνολόγο και μία Ελληνίδα μεταφράστρια που έχει ζήσει στη Γερμανία δέκα χρόνια.

Σκοπός της παράστασης είναι να ανασύρει ερωτηματικά γύρω από το βιβλίο.  Πόσο επικίνδυνο είναι σήμερα;  Πρέπει να εκδοθεί ή να αποσυρθεί από την κυκλοφορία;  Πόσοι ενδιαφέρονται να το διαβάσουν πραγματικά και πως τους επηρεάζει;  Συμβάλλει η κριτική του στο ολοένα και περισσότερο διογκούμενο κύμα νεοναζισμού στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας; 

Θεμιτά ερωτήματα τα οποία όμως οφείλουν να συνοδεύονται και από μια ολοκληρωμένη πρόσληψη του βιβλίου ως εκδοτικό πόνημα αλλά και ως συμβολική σημασία. Είναι η ενδελεχής ανάλυση όλων των παραμέτρων που θα σε οδηγήσει σε μια κριτική σύνθεση.

Δυστυχώς στην παράσταση που παρακολουθήσαμε φύγαμε με την εντύπωση του «πολύ κακό για το τίποτα» ή της πρόκλησης για την πρόκληση.  Οι λίγες ευρηματικές σκηνοθετικές προτάσεις που συνόδευαν τη δίωρη αυτή παράσταση, δεν δικαιολογούσαν ούτε τη συζήτηση γύρω από αυτήν, αλλά ούτε και τη μεγάλη διάρκειά της. Με τους συντελεστές να περιφέρονται στη σκηνή, κάποιες φορές αμήχανοι, κάποιες άλλες να δείχνουν αποστασιοποιημένοι από αυτό που κάνουν, το αιρετικό του θέματος ήταν αυτό που διατηρούσε, όσο διατηρούσε, το ενδιαφέρον του κοινού.  Πέρα από το έξυπνο και ευέλικτο σκηνικό, το οποίο άλλαζε συνεχώς, υπήρχαν κενά στα οποία περίμενες να έρθει κάτι το ουσιαστικό/συγκλονιστικό αλλά που ποτέ δεν ερχόταν.  Τα απλοϊκά παιχνίδια με τις συνειρμικές ανασύρσεις λέξεων ή τις αφελείς συνδέσεις με τη Χρυσή Αυγή, ουδόλως εξυπηρετούσαν το εγχείρημα.  Ίσως η πιο καίρια στιγμή στην παράσταση, ήταν το τραγούδι του Τούρκου χιπ χοπ καλλιτέχνη το οποίο συνοδευόταν από την προβολή του βίντεο του τραγουδιού και το οποίο είχε φτιάξει μαζί με έναν φίλο του. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο ότι ο φίλος του, ο οποίος τραγουδούσε ενάντια στη βία, στην κατανάλωση και στην αποξένωση που κυριαρχεί στη γερμανική κοινωνία, καιρό αργότερα, πέρασε στις τάξεις του ISIS και ήδη θεωρείται νεκρός.

Όπως εύστοχα σημειώνει η Έρρικα Ρούσου στο σημείωμα της για την παράσταση «Θα μπορούσα να πω ότι ένα από τα πιο κεντρικά νοήματα της παράστασης, είχε να κάνει με τη μειονότητα και το φόβο μήπως αυτή προσβληθεί. Οι πολλοί μπορούν να κάνουν οτιδήποτε θέλουν. Η μειονότητα πρέπει  να μείνει αλώβητη. Είναι εθνικό ζήτημα να παραμείνει αλώβητη. Θα πεθάνετε όλοι, αρκεί η μειονότητα να παραμείνει αλώβητη».

Η πρόκληση, πολλές φορές, έχει λειτουργήσει ως εφαλτήριο δημιουργίας, κριτικής και σκέψης. Έχει οδηγήσει στο ξεπέταγμα ιδεών, προτάσεων και καταστάσεων. Όταν όμως προσλαμβάνεται με ευκολία και επιδερμικότητα δεν σε αφήνει απλά με τη γεύση του μισού αλλά με τη γεύση της απογοήτευσης.  Και αυτό, δυστυχώς, συνέβη με τη συγκεκριμένη παράσταση.

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Ιδέα, Σκηνοθεσία & κείμενο: Χέλγκαρντ Χάουγκ και Ντάνιελ Βέτσελ

Δραματουργία & έρευνα: Sebastian Brünger

Σκηνικά & βίντεο: Marc Jungreithmeier

Διαδραστικός σχεδιασμός: Grit Schuster

Μουσική: Volkan T

Σχεδιασμός Ήχου: Peter Breitenbach

Διεύθυνση ομάδας: Heidrun Schlegel

Τεχνική επιμέλεια & φωτισμοί: Andreas Mihan

Μετάφραση κειμένου: Γιάννης Καλιφατίδης

 Ερμηνεύουν: Sibylla Flügge, Anna Gilsbach, Matthias Hageböck, Alon Kraus, Christian Spremberg, Volkan T, Ασπασία Ανωγιάτη