ΤΗΛΟΣ : ΜΕ ΜΕΤΡΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Η αφορμή για την επίσκεψή μας στην Τήλο στο  έβδομο αυτό νησί των Δωδεκανήσων, δόθηκε πριν κάποια χρόνια στην Κάρπαθο. Εκεί είχαμε συναντήσει το Γερμανό Άντολφ ο οποίος περιέγραφε με μεγάλο ενθουσιασμό τις κατ’ επανάληψη επισκέψεις του στην Τήλο κυρίως για τα εξαιρετικά μονοπάτια που διασχίζουν το νησί αλλά και την ιδιαίτερη φύση της.

Παρ’ όλο που το ταξίδι με πλοίο ξεπερνά τις 17 ώρες, η Τήλος έχει φανατικούς θαυμαστές αρκετούς από τους οποίους την επισκέπτονται πλέον της μίας φοράς. Σημαντικό δέλεαρ είναι το ότι στην παραλία Έριστο (αλλά και στην Πλάκα) μπορεί κάποιος να κάνει ελεύθερη κατασκήνωση, σε ένα από τα ελάχιστα μέρη πλέον που επιτρέπεται. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Το νησί πήρε το όνομά του από τον Τήλο, το μικρότερο γιό της Αλίας, αδελφής του Ήλιου. Ο μύθος αναφέρει πως ο Τήλος έφτασε στο νησί για να μαζέψει αρωματικά βότανα τα οποία χρειαζόταν η άρρωστη μητέρα του και όταν εκείνη ανάρρωσε επέστρεψε στο νησί όπου και ίδρυσε ναό προς τιμήν του Ηλίου-Απόλλωνα και του Ποσειδώνα. Ανασκαφές ανάγουν την πρώτη κατοίκηση του νησιού στη νεολιθική περίοδο 8.000 έως 7.000 π.Χ. περίπου με βάση λίθινα εργαλεία που ανακαλύφθηκαν. Αξίζει να αναφερθεί ότι ανασκαφές στο σπήλαιο Χαρκαδιό έφεραν στο φως οστά ενός ενδημικού πυγμαίου ελέφαντα ο οποίος υπήρχε στο νησί μέχρι το 4.000 π.χ.. Πιστεύεται ότι κατοικήθηκε από Δωριείς μετά τον Τρωικό Πόλεμο.

Κατεβήκαμε από το καράβι φορτωμένοι σκηνές, υπνόσακους, τέντες όλα τα σύνεργα του καλού κατασκηνωτή και αφού πήραμε το γραφικό δρόμο που ενώνει τα Λιβάδια,  το λιμάνι του νησιού, με την ΄Εριστο φτάσαμε σε μια από τις πιο όμορφες παραλίες των Δωδεκανήσων μήκους 2,5 χιλιομέτρων με ψιλή μαύρη άμμο και τεράστια αλμυρίκια πρόθυμα να μας προσφέρουν τον παχύ τους ίσκιο και να μας φιλοξενήσουν για τις επόμενες ημέρες. Κοντά σε μας δεκάδες άλλοι κατασκηνωτές, λάτρεις του «αθλήματος», φιλικοί και διακριτικοί συνυπέγραφαν μία από τις καλύτερες ελεύθερες κατασκηνώσεις που έχουμε κάνει. Αρωγός σε αυτό και ο Δήμος με τις κτιστές τουαλέτες και ντουζιέρες που έχει φτιάξει,  

καθιστώντας ουσιαστικά τη διαμονή μας πολυτελή. Από κοντά η φιλικότητα όσο και η ανεκτικότητα των κατοίκων (με έντονα δωρικά στοιχεία στην προφορά πολλών από αυτούς) που τους διακρίνει, όχι μόνο απέναντι σε επισκέπτες που σε άλλα νησιά θεωρούνται ανεπιθύμητοι, αλλά και απέναντι στα κατοικίδια που αρκετοί από μας είχαμε μαζί μας. Όμως η Τήλος εκτός από νησί της ανεκτικότητας, εύκολα μπορεί να χαρακτηριστεί και νησί των αρωματικών βοτάνων. Αρκεί ένα μικρό αεράκι για να πλημμυρίσει όλο το νησί από τη μυρωδιά του θυμαριού και του φασκόμηλου. Είναι αυτή η μυρωδιά που σε περικυκλώνει όταν κολυμπάς στα βαθυγάλανα νερά του, είναι αυτή η μυρωδιά που σε συντροφεύει όταν περπατάς ένα από τα 14 ιδιαίτερης ομορφιάς μονοπάτια της. Τα μονοπάτια αυτά, καλοδιατηρημένα, και με την απαραίτητη σήμανση, σε προκαλούν να γνωρίσεις μακριά από την άσφαλτο την ιδιαίτερη φύση της.  Δεκαέξι διαφορετικοί τύποι οικοσυστημάτων χαρίζουν καταφύγιο σε 400 είδη φυτών και 100 είδη πουλιών. Ο μεθυσμένος, από αρώματα

λουλουδιών και βοτάνων, περιηγητής εύκολα θα συναντήσει το σούρουπο μπροστά στα πόδια του αγριοκούνελα, μικρόσωμες κουκουβάγιες, σκαντζόχοιρους, νησιώτικες πέρδικες ενώ παγώνια θα τον συντροφεύουν όταν θα κολυμπήσει στην Πλάκα. Ίσως το γεγονός ότι από το 2003 κάτοικοι, επιστήμονες, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων, ίδρυσαν το μη κερδοσκοπικό σωματείο Πάρκο Τήλου, σε μια προσπάθεια ανάδειξης προστασίας και διαφύλαξης του ιστορικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος του νησιού να έχει παίξει καθοριστικό ρόλο, μαζί με την απαγόρευση του κυνηγιού της πέρδικας από το 2004.  Γιατί είναι αλήθεια ότι σπάνια θα συναντήσεις τόσο μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας σε άλλο νησί. Όμως η μαγεία του περιηγητή δεν σταματάει εκεί. Στο δρόμο του θα συναντήσει εκκλησάκια, αρκετά από αυτά μισογκρεμισμένα, που χρονολογούνται από τον 15^ο αιώνα με τα περισσότερα αυτά να κρύβουν ακόμα και μέσα στα ερείπιά τους σπάνιες όσο και ιδιαίτερου κάλλους αγιογραφίες. Κορωνίδα όλων η Μονή του Αγ. Παντελεήμονα (προστάτη του νησιού) η οποία ιδρύθηκε το 1470 και δεσπόζει στις καταπράσινες βορειοδυτικές ακτές του. Καταπράσινες, και αυτό είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό του νησιού, γιατί σε πολλές περιοχές θα συναντήσεις πηγές με τρεχούμενο νερό αν και νησί, εξαιτίας του γεωμορφολογικού του εδάφους. 

Σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι κάτοικοί του ασχολούνται ακόμη με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το ψάρεμα προμηθεύοντας στη μεγάλη πλειοψηφία τους τα εστιατόρια του νησιού παρέχοντας στον επισκέπτη τη σιγουριά ότι τα εδέσματα που θα γευτεί θα είναι από αγνά φυσικά προϊόντα παραγωγής και συγκομιδής των ντόπιων.

Τον τελευταίο καιρό το νησί έχει στοχοποιηθεί από τους λαθρέμπορους διακινητές ανθρώπινων ψυχών. Σε τέτοιο σημείο όπου εν είδει ανέκδοτου κυκλοφορεί ανάμεσα στους κατοίκους, ότι Τετάρτη στον Άγιο Σέργιο, Παρασκευή στη Σκάφη. Είναι οι εβδομαδιαίοι προορισμοί των λαθρεμπορικών που ξεφορτώνουν καραβιές παράνομων μεταναστών από τα κοντινά παράλια του Μαρμαρά. Όσο και αν τον τελευταίο καιρό οι κάτοικοι έδειξαν την αλληλεγγύη τους με τρόφιμα, ρούχα και φάρμακα σε αυτούς τους ανθρώπους, έντονος είναι ο προβληματισμός για το επόμενο χρονικό διάστημα. Ειδικά εν όψει του χειμώνα, εκφράζουν το φόβο τους ότι τα δρομολόγια θα πυκνώσουν με αποτέλεσμα αφενός τα σίγουρα σχεδόν ναυάγια των σαπιοκάραβων να οδηγήσουν στον πνιγμό αρκετούς από αυτούς, αλλά και αφετέρου ότι ο μεγάλος αριθμός αυτών δεν είναι διαχειρίσιμο μέγεθος από την τοπική κοινωνία.

Φύγαμε μετά τις ολιγοήμερες διακοπές μας κουβαλώντας στις αποσκευές μας το αγνό θυμαρίσιο ντόπιο μέλι, τις καλύτερες αναμνήσεις που θα μπορούσε να κουβαλήσει ένας φυσιολάτρης, αλλά και μια επιθυμία. Την επιθυμία να την επισκεφθούμε κάποια στιγμή καλύτερα και πιο ολοκληρωμένα στο μέλλον.

Θα κλείσουμε με τους στίχους την Ήριννας, της μικρής ποιήτριας του 4ου π.Χ. αι. του νησιού από το έργο της Ηλακάτη :

«Μα σε κλίνη ανδρός μόλις βρέθηκες,
τα λησμόνησες όλα που άκουγες τότε, παιδάκι μικρό,
κουρνιασμένο στον κόρφο της μάνας του
Άχ Βαυκίδα, καλή μου, τη λήθη
η θεά Αφροδίτη κρυφά στην καρδιά σου είχε βάλει.»

Εκδόσεις Γαβριηλίδη.

ΥΓ. Στο ταξίδι μας μας συντρόφευσαν σε πρώτη και δεύτερη ανάγνωση τα βιβλία Ελληνική Ιδιαιτερότητα τ. 2^ος  (Η πόλις και οι νόμοι) του Κ. Καστοριάδη Εκδόσεις Κριτική, Μάζα και Ιστορία του Κ. Παπαϊωάννου Εναλλακτικές Εκδόσεις (σε συμπλήρωση και αντιπαραβολή μεταξύ τους), Εβραϊκή Ιστορία-Εβραϊκή θρησκεία του Ισραήλ Σαχάκ Εναλλακτικές Εκδόσεις, Ουτοπία τ. 58 Αφιέρωμα στον Αραβικό Πολιτισμό, Η Τοπική Αυτοδιοίκηση κατά την Οθωνική Περίοδο Εκδόσεις Γκούτεμπεργκ και Η τριλογία της Μασσαλίας του Ζαν Κλωντ Ιζζό Εκδόσεις Πόλις.