του Ραούλ Ζιμπέκι*
Αυτό που συμβαίνει στη Βενεζουέλα δεν έχει καμία σχέση με μια «επανάσταση» ή με το «σοσιαλισμό», ούτε με την «υπεράσπιση της δημοκρατίας», ούτε καν με τη χιλιοειπωμένη «μείωση της φτώχειας» – για να αναφερθούμε σε επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται από δεξιά και από αριστερά. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε το «πετρέλαιο», και θα πλησιάζαμε περισσότερο την ουσία. Όμως τα γεγονότα άλλα καταδεικνύουν.
Έχουμε να κάνουμε με έναν αγώνα χωρίς όρια ανάμεσα σε μια συντηρητική αστική τάξη που έχει χάσει τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού, αν και διατηρεί δεσμούς με το σημερινό κράτος, και με μια αναδυόμενη αστική τάξη που χρησιμοποιεί το κράτος σαν μέσο «πρωταρχικής συσσώρευσης».
Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό στην πρόσφατη ιστορία μας. Οι πόλεμοι για την Ανεξαρτησία ήταν ένας αγώνας ανάμεσα στους ξεπεσμένους «γότθους» (τους μοναρχικούς της Ιβηρικής χερσονήσου) και την αναδυόμενη ολιγαρχία των «κρεολών», που χρησιμοποίησε τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού για να νομιμοποιήσει την υφαρπαγή της γης των αυτόχθονων πληθυσμών. Η κρεολική ολιγαρχία στηριζόταν στη βρετανική και γαλλική αποικιοκρατική δύναμη, που ανταγωνίζονταν την ξεπεσμένη Ισπανία για τον έλεγχο των αποικιών οι οποίες είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους, με την ίδια λογική των «προοδευτισμών» που σήμερα στηρίζονται στην Κίνα (το ίδιο κάνουν ακόμη και συντηρητικοί σαν τον πρόεδρο της Αργεντινής Μάκρι) μπροστά στην αναπόδραστη φθίνουσα πορεία των ΗΠΑ.
Η αδύναμη κρεολική αστική τάξη συμμετείχε στις κινητοποιήσεις του λαού (ιθαγενών, μαύρων και λαϊκών στρωμάτων) για να αντιμετωπίσει τους ισχυρούς της Ιβηρικής χερσονήσου. Παραχώρησε ελευθερία στους σκλάβους με τους ίδιους στόχους για τους οποίους σήμερα η αστική τάξη εφαρμόζει τις κοινωνικές πολιτικές που μειώνουν τη φτώχεια: και στις δύο περιπτώσεις οι αποκάτω εξακολουθούν να παραμένουν στο περιθώριο σαν φτηνή εργατική δύναμη, χωρίς να έχουν μετακινηθεί καθόλου από τη θέση που έχουν στο σύστημα.
Οι νέες ελίτ
Οι νέες ελίτ της Βενεζουέλας είναι ένα μείγμα υψηλών αξιωματούχων δημόσιων επιχειρήσεων και κρατικών οργανισμών, υψηλόβαθμων στρατιωτικών και ορισμένων επιχειρηματιών που πλούτισαν υπό την αιγίδα των θεσμών. Πρόκειται για διαχειριστές, μάνατζερ που έχουν διεισδύσει στον κρατικό μηχανισμό. Για τούτο και αντιστέκονται στην εκδίωξή τους από την εξουσία, αφού σε μια τέτοια περίπτωση το σύνολο του δικτύου τους θα καταρρεύσει.
Μερικοί έχουν καταφέρει να μετατρέψουν έσοδα που διαχειρίζονται σε ιδιωτική περιουσία. Μεγάλο κομμάτι τους ακόμη εμπλέκεται σε αυτή τη διαδικασία. Γι’ αυτό ο Βραζιλιάνος κοινωνιολόγος Ρούι Μπράγκα χαρακτηρίζει τους συνδικαλιστές που διαχειρίζονται τα συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας του, την αναδυόμενη νέα τάξη, ως κομμάτι μιας «εύθραυστης ηγεμονίας».
Ο Ρόλαντ Ντενίς υποστηρίζει πως στη χώρα του κυβερνούν οι μαφίες: «Ο Μαδούρο μπορεί να έχει τις καλύτερες προθέσεις, αλλά ένα πολύ ισχυρό λόμπι εσωτερικής μαφίας έχει εισχωρήσει στην κυβέρνηση» (La Razón, 27/12/2016). Αυτός ο φιλόσοφος και πρώην υφυπουργός Προγραμματισμού και Ανάπτυξης (2002-2003) διαβεβαιώνει πως αρκετές από αυτές τις μαφίες βρίσκονται στις τράπεζες και άλλες προέρχονται από παλαιότερες ομάδες «πετρελαϊκής κερδοσκοπίας» που έχουν εγκατασταθεί εκεί εδώ και χρόνια.
Ο Ντενίς στρέφει τα πυρά του ενάντια στους «διανοούμενους» που συγκαλύπτουν τις ασχημίες της εξουσίας: «Με λεξιλόγιο αριστερό δικαιολογούν μια πολιτική που ευνόησε μόνο τους τραπεζίτες, τους μεγαλοεισαγωγείς, τις μεγάλες μονοπωλιακές και πολυεθνικές αλυσίδες. Πρόκειται για μια πολιτική που, μέσα από την επιβολή τιμών και συνεταιρισμών, έχει καταστρέψει τον μικροπαραγωγό ζάχαρης και καφέ για να ευνοήσει τους εισαγωγείς. Στο μεταξύ, οι συσκευασίες του Καφέ Βενεζουέλα που μπαίνουν στις σακούλες των Τοπικών Επιτροπών Ανεφοδιασμού και Παραγωγής (CLAP) χρησιμεύουν μόνο για να μπερδεύουν τους ανυποψίαστους».
Η άλλη άποψη, των τσαβιστών-οπαδών του Μαδούρο, οι οποίοι ενοχοποιούν τους άλλους για τα πάντα, σκιαγραφείται από τη Μάρτα Χάρνεκερ: «Ο ιστορικός χρόνος είναι με το μέρος μας. Αυτό που μας βοηθά στον αγώνα ενάντια στις δυνάμεις της συντήρησης είναι το ότι η μορφή της κοινωνίας που προτείνουμε, και που έχουμε ξεκινήσει να οικοδομούμε, απαντά αντικειμενικά στα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού, σε αντίθεση με τις συντηρητικές δυνάμεις, που υπηρετούν μόνο τις ελίτ» (Rebelión, 4/4/2017).
Το ίδιο υλικό
Υπό το φως όσων συνέβησαν στην περιοχή τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της Αριστεράς: είναι η πολιτική δύναμη που αγωνίζεται για την εξουσία, στηριζόμενη στα λαϊκά στρώματα, για να τοποθετήσει τα στελέχη της στους θεσμούς. Στελέχη που, με την πάροδο του χρόνου και τον έλεγχο των μηχανισμών που παίρνουν τις αποφάσεις, μετασχηματίζονται σε μια νέα ελίτ η οποία μπορεί να εκτοπίσει τις προηγούμενες, να συνδιαλλαγεί ή και να συγχωνευτεί με αυτές. Ή να συνδυάσει και τα τρία.
Η Αριστερά είναι μέρος του προβλήματος, και όχι πλέον η λύση. Γιατί, κατά μείζονα λόγο, αν και τώρα μπορούμε να μην τους διαχωρίζουμε πια, οι «προοδευτισμοί» είναι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό. Ας δούμε το Κόμμα Εργασίας (PT) του Λούλα. Αρνούνται τη διαφθορά που είναι ολοφάνερη εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία, από τότε που ο Φρέι Μπέτο, αφού αρνήθηκε αξίωμα στην πρώτη κυβέρνηση του Λούλα, έγραψε τη Γαλάζια Μύγα – τότε που εκδηλώθηκε το πρώτο μεγάλο σκάνδαλο: «Το τσίμπημα της γαλάζιας μύγας στρέφεται κατά ατόμων που διακατέχονται από φιλαρχία. Τα άτομα αυτά, λοιπόν, είναι πιο ευαίσθητα στο δηλητήριο της μύγας όταν βρίσκονται σε κατάσταση όπου εκ των πραγμάτων έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν μεγαλύτερη εξουσία. Αυτό συμβαίνει όταν οι αντικειμενικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για τις παρορμήσεις που ενεργοποιούνται στο υποκειμενικό επίπεδο».
Τι είδους άνθρωποι (αγωνιστές, ακτιβιστές, ηγέτες) θα ξεπηδήσουν από ένα πολιτικό σχέδιο που δεν θα επιδιώξει να πάρει την εξουσία; Το ερώτημα αυτό, λίγο πολύ, έθεσαν στον εαυτό τους οι Ζαπατίστας. Πώς πρέπει να αποκαλέσουμε μια δύναμη που «το μόνο» που θέλει είναι να αλλάξει την κοινωνία ξεκινώντας από την καθημερινότητά της;
Δεν το γνωρίζουμε, γιατί το φαντασιακό που έχει δημιουργηθεί εδώ και δύο αιώνες στοχεύει στην κρατική εξουσία. Ως εάν αυτό που θα έπρεπε να αλλάξει να ήταν κάτι εξωτερικό, και να μην αφορούσε πρώτα και κύρια τους ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται αγωνιστές. Αυτό που γνωρίζουμε όμως στ’ αλήθεια, είναι πως η υπαρκτή Αριστερά έχει γίνει εμπόδιο στο να πάρει η πλειοψηφία τη ζωή στα χέρια της. Η πόλωση Δεξιά-Αριστερά είναι ψευδεπίγραφη, δεν μπορεί να ερμηνεύσει σχεδόν τίποτα από όσα συμβαίνουν στον κόσμο. Το χειρότερο όμως είναι πως η Αριστερά έχει γίνει σαν τη Δεξιά, όσον αφορά ένα σημείο-κλειδί: την εμμονή για την εξουσία.
* Ο Ραούλ Ζιμπέκι είναι Ουρουγουανός συγγραφέας και ακτιβιστής. Ως μέλος των Τουπαμάρος αγωνίστηκε ενάντια στη χούντα της Ουρουγουάης και αργότερα, σαν πολιτικός πρόσφυγας στο ισπανικό κράτος, ενάντια στο ΝΑΤΟ μέσα από τις γραμμές της οργάνωσης «Κομμουνιστικό Κίνημα». Μετά την επιστροφή του στην Ουρουγουάη διακρίθηκε για τις αναλύσεις των κοινωνικών κινημάτων και εξεγέρσεων σε όλη τη Λατινική Αμερική. Το παρόν άρθρο του πρωτοδημοσιεύθηκε στις 7/4/2017 στην ηλεκτρονική επιθεώρηση Brecha (brecha.com.uy).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου